Hoe herken je manipulatie (Manipulatie deel 1)

Hoe herken je manipulatie? (deel 1 van het thema Manipulatie)

In deze blog ga ik tien punten noemen waaraan je kunt herkennen of je te maken hebt met manipulatie.

Manipulatie is vanuit een slechte intentie, gericht op eigen belang of vanuit misleiding of bedrog, proberen om iemand te beïnvloeden, zodanig dat het ten gunste van die persoon komt. Dit kan bewust of onbewust zijn. Iemand die manipuleert is daarom niet meteen per definitie een manipulator. En niet iedereen die (weleens) manipuleert is zich daarvan bewust dat hij of zij dat doet. Laten we dat even voorop stellen. Ik heb jarenlang, zonder dat ik dat wist, ook regelmatig gemanipuleerd en heb ik me daarvan moeten bekeren.

Iedereen krijgt in zijn of haar leven in meer of mindere mate te maken met manipulatie. Een heel schrijnend, maar helaas heel sterk voorbeeld is de crisis waar we de afgelopen drie jaar wereldwijd in zaten. Hier hadden we allemaal voortdurend te maken met voortdurende manipulatie vanuit hogerhand.

Het doel van deze blog is om de verschillende vormen van manipulatie te herkennen, zodat je er niet langer in mee hoeft te gaan wanneer er sprake is van manipulatie door anderen. En… nog belangrijker, om het bij onszelf te kunnen herkennen als wij zelf manipuleren, zodat we ons ervan bekeren. Want we zijn niet verantwoordelijk voor iemand anders en niemand is verantwoordelijk voor ons eigen leven. Wij zijn ieder persoonlijk verantwoordelijk voor ons eigen leven en hoe we hiermee omgaan. Wij moeten ons eigen hart bewaken staat in het boek Spreuken.

We zien dat manipulatie al in de Hof is begonnen toen Satan tegen Eva begon te praten. Hij manipuleerde haar om te denken dat Gods Woord niet waar is.

Hieronder wat herkenningspunten.

Schuldgevoel aanpraten
Misschien ken je het wel. Je komt bij iemand op bezoek en ze hebben het er over dat ze nooit bezoek krijgen (ook al ben jij er op dat moment) en dat ze nooit iemand zien. En vervolgens vragen ze of je volgende week weer komt, want dat heb je toch wel over voor die persoon? Vooral die laatste opmerking is een manipulerende opmerking. Want dat insinueert dat, als je niet in de gelegenheid zou zijn om volgende week te komen dat je niets overhebt voor je oma.

En voor je het weet, eindig je met een schuldgevoel omdat je niet iedere week kan gaan. Bij een iemand die manipuleert kun je het gewoon nooit goed doen. Ze zijn nooit tevreden. Ze hebben altijd kritiek. Ze kunnen in één zin zeggen hoe bijv. dankbaar ze zijn voor iets, maar…. En dan volgt er een kritiekpunt.

Verdraaiing of zelfs ontkenning van gesprekken
Stel hebt je voorgenomen om je standpunt duidelijk te maken aan iemand. Dus je bent er helemaal klaar voor om het gesprek aan te gaan en je hebt je argumenten klaar om aan te dragen.  En dan begin je aan het gesprek en dan merk je ineens dat die persoon het over iets anders heeft. Of stel dat je een bepaald standpunt hebt en de ander heeft een andere mening. Die gaat er dan vervolgens voor zorgen dat jij het gevoel krijgt dat je je zou moeten verdedigen. Opvallend is dat de bewijslast altijd bij jou wordt gelegd, maar iemand die manipuleert zal voorkomen zelf concreet een standpunt te onderbouwen en zal de onderbouwing het heel algemeen of vaag houden. Zo iemand kan zelfs beweren dat ze dat niet of niet zo gezegd hebben.

Gunsten vragen
Iemand vraagt je een gunst, maar zodanig dat jij wel die gunst verleent, maar eigenlijk tegen je wil in. Het begint vaak met iets klein, maar ze worden steeds groter. Eerst iets kleins, zodat ze een voet tussen de (figuurlijke) deur krijgen a.h.w. en vervolgens werken ze die figuurlijke deur steeds verder open. Ze borduren verder op eerder opgedane succesvolle tactieken.

Voortdurende (ver)oordeling
Bij manipulatie is sprake van voortdurende kritiek op en over anderen, maar ook op en over jou. Een christen die manipuleert zal er een christelijke sausje overheen gooien en zeggen dat we elkaar moeten vermanen en dat het in liefde is en misschien ook zelfs dat ze van de ander houden, maar daarna volgt de veroordeling. Een christen die manipuleert zal mooie “christelijke” algemeenheden kunnen spreken, passend bij het eigen belang. Als dit gebeurt zal men geen antwoord willen geven om concreet teksten te benoemen als je de gegeven kritiek wil toetsen aan het Woord van God of zal men niet ingaan op de vraag of wat zij beweren zelf getoetst hebben aan het Woord van God en dat concreet kunnen onderbouwen. (Even een kanttekening: velen kennen de Bijbel niet zo goed, dus dit betekent niet meteen dat als je iets niet kan onderbouwen, je dan aan het manipuleren bent. )
Zo kan die persoon bijvoorbeeld de stormen in jouw leven tegen je gebruiken, zodat jij gaat twijfelen aan Gods bescherming of genezing.

Hij of zij zal ook heel gemakkelijk anderen beschuldigen van manipulatie.

Het gaat soms heel subtiel
Je merkt niet altijd meteen dat je met een manipulatie te maken hebt. Vaak juist niet, Het gaat vaak heel sneaky. Het zijn hele mooie woorden, maar tussen de regels door zal je iemand die manipuleert proberen je te kleineren, jou of anderen proberen voortdurend kritiek te geven, zelf in de slachtofferrol gaan zitten, je zelfs kunnen negeren (de silent treatment geven) of sarcastisch tegen of over je of anderen doen. Iemand die manipuleert kan zelfs framing of gaslighting gebruiken, waardoor je je vertrouwen verliest, in jezelf, in de ander en zelfs in God. Het geeft zo iemand een gevoel van superioriteit, dat altijd ten koste gaat van de ander.

Niet kunnen luisteren
Ze doen in eerste instantie wellicht nog alsof, maar uit de reactie en het gedrag blijkt uiteindelijk het tegenovergestelde. Ze hebben geen echte interesse in je je, stellen weinig tot geen vragen, en als ze al vragen stellen, dan willen ze niet echt een antwoord horen. Dan walsen ze er meteen overheen met hun eigen invulling. Ze zijn vooral heel erg met zichzelf en hun eigen problemen bezig.

Grenzen worden overschreden
Ze kunnen heel kinderachtig reageren. Zoals een kind ook geen rekening houdt met je grenzen, geldt dat ook bij een iemand die manipuleert. En als jij nee zegt, dan moeten ze naar een volgend level van manipulatie. Ze kunnen gaan pruilen of mokken, huilen of zelfs een woede-aanval krijgen. Alles om maar eigen zin of gelijk te krijgen.

Er wordt voortdurend op een negatieve manier op je gevoelens ingespeeld.
Dus benoemt bijv. hoe erg het wel niet voor hem of haar is. Hoe pijnlijk iets is, hoe verdrietig, hoe erg ze gekwetst zijn etc. Ze brengen het zodanig dat je het idee krijgt dat jij fout zit en zij goed. Dat jij je vervolgens naar gaat voelen en zelfs sorry gaat zeggen omdat zij zich zo voelen, terwijl je helemaal niets verkeerds hebt gedaan. Hoe zorgvuldig je je woorden kiest, het bij jezelf houdt of zegt dat je persoonlijk zo over iets denkt omdat je dat zo in de Bijbel leest, zal die persoon nog zeggen dat je hem of haar pijn hebt gedaan of gekwetst.

Geen verantwoordelijkheid nemen
Iemand die manipuleert zal zelf geen verantwoordelijkheid nemen voor het eigen aandeel en om vergeving te vragen. Het is op zijn hoogst sorry, maar….. en dan gevolgd door een smoesje waarom men dat gedaan heeft. Alles ligt buiten diegenes verantwoordelijkheid.

Iemand die manipuleert is op zichzelf gericht.
Iemand met manipulatief gedrag is op dat gebied op zichzelf gericht. Dus je zal merken in gesprekken dat ze het gesprek heel snel naar zichzelf toedraaien. Het gaat allemaal om zelf, zelf, zelf. Ikke, ikke, ikke. Het kan allerlei geestelijke oorzaken hebben dat deze persoon zo op zichzelf is gericht. 

Hierboven heb ik 10 punten genoemd waarin je manipulatie kan herkennen.

Ik ben benieuwd, wat neem je uit deze blog mee? Laat me weten hieronder!

In mijn volgende blog (deel 2 van het Thema Manipulatie) staan we stil bij hoe je met manipulatie kunt omgaan.